حجامت چیست؟
حجامت یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی در طب سنتی و طب اسلامی است. در این روش، با تکنیک‌های خاص، از قسمت‌های مشخصی از بدن، خون‌گیری انجام می‌شود.
حجامت کردن، خون آلوده و غیرقابل استفاده را از بدن خارج می‌کند. خون آلوده، به دلایل مختلفی از جمله؛ سبک زندگی غلط و استفاده از مواد غذایی نامناسب، به مرور زمان، در پشت و برخی دیگر از نقاط بدن جمع می‌شود. اگرچه این خون به تدریج توسط خود بدن دفع می‌شود، اما عملکرد بدن برای تصفیه این خون آلوده کند است. به علاوه، رعایت نکردن رژیم غذایی سالم هم باعث بیشتر شدن این آلودگی‌ها می‌شود.
در رابطه با حجامت، فوائد و چگونگی انجام و شرایط آن، از جمله زمان انجام حجامت، توصیه‌هایی از معصومان(علیهم السلام) وجود دارد که برخی از آنها که به زمان حجامت می‌پردازد، جدا از بررسی سندی در ذیل بیان می‌شود.
طبیعی است برای جمع‌بندی صحیح این روایات، باید هرکدام آنها به صورت جداگانه از لحاظ سند و محتوا مورد ارزیابی قرار گیرد.
روز شنبه
رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) فرمود: هر کسی بخواهد حجامت کند، این کار را در روز شنبه انجام دهد.[1]
روز یکشنبه
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «حجامت روز یکشنبه موجب شفا از تمام دردها است».[2]
روز دوشنبه
امام صادق(علیه السلام) فرمود: رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) روز دوشنبه پس از عصر، حجامت می‌کرد».[3]
همچنین حضرتشان فرمود: «حجامت در عصر روز دوشنبه، درد را از بدن بیرون می‌کند».[4]
روز سهشنبه
روایاتی که در مورد حجامت روز سهشنبه وجود دارد، با یکدیگر ناهمخوان به نظر می‌رسند.
برخی از آنها حجامت در روز سهشنبه را توصیه می‌کنند:
رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) فرمود: «حجامت در روز سهشنبه موجب صحت بدن است».[5]
و نیز از حضرتشان نقل شده است: «هرکسی روز سهشنبه هفدهم یا نوزدهم یا بیست و یکم ماه حجامت کند، تا سال آینده درمان هر دردش خواهد بود».[6]
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «حجامت در سهشنبه هفدهم ماه، دواى دردهاى آن‌سال خواهد بود».[7]
اما روایات دیگری نیز وجود دارند که حجامت در سهشنبه و یا برخی ساعات آن‌را توصیه نمی‌کنند:
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «در روز سهشنبه ساعتى است که هر کس در آن ساعت حجامت کند، خونش بند نیاید تا بمیرد، یا آن اتفاقی پیش آید که خدا خواهد».[8]
امام رضا(علیه السلام) فرمود: «حجامت روز دوشنبه برای ما و حجامت روز سهشنبه برای بنی‌امیه است».[9]
در مقام جمع بین این دو دسته از روایات برخی معتقدند، روایاتی که دلالت بر جواز حجامت در روز سهشنبه دارد، حمل بر تقیه می‌شود؛ چراکه راویان آن از غیر شیعیان هستند.[10]
روز چهارشنبه
در روایات از حجامت در روز چهارشنبه نهی شده است:
رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) فرمود: «هر کسی روز چهارشنبه و یا جمعه حجامت کند و گرفتار پیسى شود، فقط خودش را ملامت کند».[11]
همچنین آن‌حضرت(صلی الله وعلیه وآله وسلم) فرمود: «جبرئیل از حجامت در چهارشنبه نهى کرده است و گفت چهارشنبه روز نحس است».[12]
با این وجود اما برخی روایات ناظر به آن است که ائمه(علیهم السلام) در این‌روز حجامت انجام می‌دادند:
ابوعروه برادر شعیب یا خود شعیب عقرقوفى می‌گوید: خدمت امام کاظم(علیه السلام) شرفیاب شدم و او روز چهارشنبه هنگامى که در زندان بود حجامت می‌کرد. به آن‌حضرت عرض کردم: امروز روزى است که مردم میگویند: هر کسی در چنین روزى حجامت کند به پیسى گرفتار آید؟ حضرتشان فرمود: کسى از آن میهراسد که مادرش به هنگام عادت ماهانه او را باردار شده باشد».[13]
روز پنج‌شنبه
حجامت در روز پنج‌شنبه سفارش شده است. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اگر نیاز به حجامت داشتید، روز پنج‌شنبه حجامت کنید».[14]
راوی می‌گوید: روز پنج‌شنبه نزد امام صادق(علیه السلام) رفتم دیدم در حال حجامت است. گفتم: آیا در روز پنج‌شنبه حجامت میکنید؟ فرمود: آرى، هر کس از شما بخواهد حجامت کند، روز پنج‌شنبه حجامت کند».[15]
همچنین حضرتشان(علیه السلام) فرمود: «هر کس در آخرین پنج‌شنبه ماه و در آغاز روز حجامت کند، بیمارى یک‌باره از او کشیده می‌شود».[16]
با این وجود از حجامت در برخی از پنج‌شنبه‌های ماه نهی شده است:
رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) فرمود: «در روز پنج‌شنبه پانزده، هفده و یا بیست و یکم ماه حجامت نکنید؛ زیرا خون بند نمی‌‌آید و شخص می‌میرد».[17]
روز جمعه
اما از حجامت روز جمعه نهی شده است. رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) فرمود: «از حجامت چهارشنبه و جمعه بپرهیزید که چهارشنبه روز نحس دائم است[و در آن دوزخ را آفریده شد، و در جمعه ساعتى هست که هر کس حجامت کند تلف شود».[18]
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «روز جمعه هنگام ظهر حجامت نکنید، و کسی که هنگام ظهر حجامت کند و بیمار شود کسى جز خویش را نکوهش نکند».[19]
محمد بن رباح می‌گوید: امام کاظم(علیه السلام) را دیدم که روز جمعه حجامت می‌کند، گفتم: فدایت شوم روز جمعه حجامت میکنى؟! فرمود: آیة الکرسى را میخوانم، هرگاه که خون بر تو غلبه کرد چه شب باشد چه روز، آیة الکرسى را بخوان و حجامت کن.[20]
در پایان باید گفت که بیشتر روایات یاد شده، یا فاقد سند بوده و یا سند آنها ضعیف است؛ از این‌رو برای اطمینان بیشتر به هر روایت – همان‌گونه که در ابتدای پاسخ گفته شد- نیاز به بررسی بیشتری وجود دارد.
[1]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 74، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[2]. همان.
[3]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 384، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[4]. همان.
[5]. مکارم الأخلاق، ص 75.
[6]. خصال، ج 2، ص 385.
[7]. مکارم الأخلاق، ص 76.
[8]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 191- 192، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[9]. ابنا بسطام، عبد الله، حسین، طبّ الأئمة(ع)، محقق، مصحح، خرسان، محمد مهدی، ص 139، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، 1411ق.
[10]. مجلسی، مرأة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 26، ص 87، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[11]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف، ج 2، ص 145، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق.
[12]. مکارم الأخلاق، ص 75.
[13]. کافی، ج 8، ص 192.
[14]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 131، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق
[15]. خصال، ج 2، ص 389.
[16]. خصال، ج 2، ص 389.
[17]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 56، ص 55، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[18]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص) ، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 125، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
[19]. کافی، ج 8، ص 192.
[20]. خصال، ج 2، ص 390.
