متون روایی ناظر به آن است که رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) بعد از مراسم تدفین، بر روی قبر برخی افرادی که نسبتی با حضرتشان داشتند، آب می‌پاشیدند و ائمه(علیهم السلام) نیز به این موضوع توصیه می‌فرمودند:
امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: هنگامی که فردی از بنی‌هاشم از دنیا می‌رفت، رسول خدا کاری برای او انجام می‌داد که برای دیگر مسلمانان انجام نمی‌داد. حضرتشان بعد از آن‌که نماز میت را اقامه کرده و قبر او را مرطوب می‌کرد، کف دستش را بر روی قبر می‌گذاشت، به‌گونه‌ای که اثر انگشتان آن‌حضرت بر روی خاک و گِل قبر نقش می‌بست، و اگر فرد غریبی می‌آمد و یا فردی از اهل مدینه که به مسافرت رفته بود، برمی‌گشت و قبر جدیدی می‌دید که بر روی آن اثر دست رسول خدا بود، می‌پرسید: چه کسی از خاندان پیامبر(صلی الله وعلیه وآله وسلم) از دنیا رفت؟![1]
در همین راستا، امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: روزی از روزهای آخر عمر پدرم، حضرتشان در حال بیماری به من فرمود: چند نفر از مردان قبیله قریش ساکن در مدینه را دعوت کن تا آنها را شاهد بگیرم. امام ششم(علیه السلام) می‌فرماید: من این کار را انجام داده و چند نفر از مردان قریش را خدمت پدر آوردم، پدرم (در حضور آنان به من) فرمود:
بعد از مرگم مرا غسل بده، کفن کن و قبرم را به اندازه چهار انگشت بالا بیاور و بر آن آب بریز. بعد از رفتن قریشیان به پدر گفتم: اگر چنین توصیه‌ای را تنها به خودم می‌فرمودی، قطعا انجامش می‌دادم. پس منظورت از آوردن شاهدان چه بود؟!
پدرم فرمود: نمی‌خواستم این مسئله باعث اختلاف شود (که برخی بگویند چنین کاری صحیح نیست).[2]
بر اساس این روایات، پاشیدن آب بر روی قبر مردگان از زمان رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله وسلم) سابقه داشته[3] و ائمه(علیهم ا لسلام) هم به این مسئله سفارش می‌کردند.
در روایتی دیگر در این زمینه، امام صادق(علیه السلام) در بیان فلسفه این کار می‌فرماید: ریختن آب بر روی قبر باعث می‌گردد تا زمانی که رطوبت آب بر خاک قبر وجود دارد، عذاب از صاحب قبر برداشته شود.[4]
در نحوه آب‌پاشی نیز روایتی وجود دارد که توصیه می‌کند پس از دفن میت، هنگامی که قبر را از خاک پر کردید بر روی آن آب بپاشید؛ بدین ترتیب که روبروی قبله ایستاده و از طرف سر میت، دور تا دور قبر را آب‌پاشی کنید و بقیه آب را نیز وسط قبر بریزید.[5]
در روایتی از امام رضا(علیه السلام) نیز آمده است که حضرتشان توصیه فرمودند تا بر قبر یکی از اصحابشان به نام یونس بن یعقوب، به صورت روزانه و به مدت چهل روز و یا چهل ماه، آب پاشیده شود.[6]
از جمع‌بندی تمام روایات می‌توان نتیجه گرفت که اصل آب‌پاشی هنگام تدفین مستحب است؛ اما در مورد این‌که تا چه زمانی باید این کار انجام شود، باید گفت که انجام دائمی چنین کاری برای تمام آشنایانی که از دنیا رفته‌اند، کاری دشوار بوده و اسلام نیز در صدد آن نیست که پیروان خود را به حرج و دشواری بیندازد. و بر این اساس، توصیه به انجام دائمی این کار نکرده است؛ اما می‌توان با قصد رجاء و نیز با نیت احترام به مؤمن و البته با خودداری از اسراف، هر زمانی که فرصت به دست آید، به آب‌پاشی قبرها اقدام نمود، اگرچه روایات ناظر به نوعی از آب‌پاشی است که خاک قبر مرطوب شود، امروزه که برخی قبرها به‌گونه‌ای سنگ‌کاری و ساخته می‌شوند که آب به خاک نمی‌رسد، باز هم می‌توان با قصد رجاء و نیز به نیت احترام به این کار مبادرت نمود.
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 200، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. «... عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَصْنَعُ بِمَنْ مَاتَ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ خَاصَّةً شَیْئاً لَا یَصْنَعُهُ بِأَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ کَانَ إِذَا صَلَّى عَلَى الْهَاشِمِیِّ وَ نَضَحَ قَبْرَهُ بِالْمَاءِ وَضَعَ کَفَّهُ عَلَى الْقَبْرِ حَتَّى تُرَى أَصَابِعُهُ فِی الطِّینِ فَکَانَ الْغَرِیبُ یَقْدَمُ أَوِ الْمُسَافِرُ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ فَیَرَى الْقَبْرَ الْجَدِیدَ عَلَیْهِ أَثَرُ کَفِّ رَسُولِ اللَّهِ ص فَیَقُولُ مَنْ مَاتَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ص».
[2]. همان. «... عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَبِی قَالَ لِی ذَاتَ یَوْمٍ فِی مَرَضِهِ یَا بُنَیَّ أَدْخِلْ أُنَاساً مِنْ قُرَیْشٍ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ حَتَّى أُشْهِدَهُمْ قَالَ فَأَدْخَلْتُ عَلَیْهِ أُنَاساً مِنْهُمْ فَقَالَ یَا جَعْفَرُ إِذَا أَنَا مِتُّ فَغَسِّلْنِی وَ کَفِّنِّی وَ ارْفَعْ قَبْرِی أَرْبَعَ أَصَابِعَ وَ رُشَّهُ بِالْمَاءِ فَلَمَّا خَرَجُوا قُلْتُ یَا أَبَتِ لَوْ أَمَرْتَنِی بِهَذَا لَصَنَعْتُهُ وَ لَمْ تُرِدْ أَنْ أُدْخِلَ عَلَیْکَ قَوْماً تُشْهِدُهُمْ فَقَالَ یَا بُنَیَّ أَرَدْتُ أَنْ لَا تُنَازَعَ».
3]. همان، « ... عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَشُّ الْقَبْرِ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص».
[4]. همان.
[5]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 3، ص 196-195، ح 3388، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، 1409ق.
[6]. همان، ص 197
