جواب اول:
همجنس بودنِ دو چیز، مانع از عذاب نمى گردد. ما انسانها نيز از خاك آفريده شده ايم، اما در عين حال اگر خشتى که از خاک درست شده بر پيكرمان فرود آيد از آن آسيب خواهيم ديد!
جالب است که بدانید این شبهه برای اولین بار در زمان امام صادق (علیه السلام) توسط ابوحنیفه (یکی از پیشوایان اهل سنّت) مطرح شد. داستان زیر مربوط به همین جریان است:
روزی بهلول از کنار خانة «ابوحنیفه» عبور می کرد. در این هنگام شنید که ابوحنیفه به شاگردان خویش می گوید جعفر صادق سه مطلب گفته است که من آن را نمی پسندم. اول آنکه می گوید: «شیطان با آتش جهنم عذاب می شود.» چگونه شیطان که خود از آتش است، با آتش عذاب می شود؟!
دوم آنکه می گوید: «خدا را نمی توان دید.» حال آنکه چیزي که موجود است باید دیده شود. پس خدا را با چشم می توان دید.
سوم اینکه می گوید: «كارهايي كه انسان ها انجام مي دهند، با اختيار خود، انجام مي دهند.» يعني انسان را مختار مي داند، در حالي كه ما در كارها مجبوريم و عملی که از ما سر می زند از جانب خداست.
در این هنگام بهلول کلوخی برداشت و به طرف ابوحنیفه پرتاب کرد و فرار کرد. کلوخ به پیشانی ابوحنیفه خورد و او را آزرد. پس از دستگیری بهلول، وی را برای شکایت نزد حاکم بردند. بهلول به ابوحنیفه گفت: «چه آزاری از سوی من به تو رسیده است؟!»
ابوحنیفه گفت: «کلوخی به پیشانی ام زده و سر من را به درد آورده ای.» بهلول گفت: «درد را به من نشان بده؟» ابوحنیفه گفت: «درد را چگونه می توان دید؟!»
بهلول گفت: پس چرا بر امام صادق اعتراض می کردی و می گفتی چگونه می توان معتقد بود که خداوند موجود است ولی نمی توان او را دید؟!
و دیگر آنکه تو در ادعای خود دروغگویی که می گویی «کلوخ، سر تو را به درد آورد.» زیرا کلوخ از جنس خاك است و تو هم از خاك آفریده شده اي پس نمی بایست خاک از خاک آزار ببیند و عذاب شود!
همچنین من تقصیری ندارم و باید از خدا شکایت کنی، زیرا تو خود می گفتی انسان مجبور می باشد و انجام دهندة کارهای خویش نیست و همة کارها به دست خداست!
ابوحنیفه با شنیدن سخنان بهلول شرمنده شد و جلسة دادگاه را ترک کرد.(1)
جواب دوم:
حقيقت آتش جهنّم براى ما روشن نيست. آنچه مسلّم می باشد اينست كه اگر بخواهيم آن چيزى كه در جهنّم موجود است را به چيزى كه در اين دنيا هست تشبيه كنيم، نزديكترين چیز، آتش است اما آيا آتش جهنم هم از هيزم هاى چوبى و يا سوختهاى دنيوى برافروخته شود؟ یا اینکه واقعیتِ آن، چیز دیگری است؟ جواب آن برای ما که در این دنیا زندگی می کنیم مشخّص نیست.
جواب سوم:
هر چند در قرآن آمده که شیطان از آتش خلق شده است.(2) اما اين بدان معنا نيست كه همین حالا هم آتش باشد و واقعاً مانند آتش دود داشته باشد، بلكه شاید سرشت اولية او از آتش بوده، مانند انسان ها كه از خاك خلق شده اند ولی در عين حال نمی توان گفت همین الان انسان ها خاک هستند؛ پس منظور اینست که خلقت اوليّة آنها از خاك بوده است.
جواب چهارم:
همگی عذاب های جهنّم، آتش نیستند بلکه بسیاری از عذاب های آنجا مربوط به جان و روح است؛ مثلا یکی از آنها حسرت بی پایانی است که جهنّمیان به آن دچار میشوند؛ آنها پس از آگاهى از عاقبت نامبارك خويش و سرانجامِ نيكوى بهشتيان، به حسرتى جانكاه دچار مى شوند كه هيچ گاه از شكنجة آن رهايى نخواهند يافت؛ از اينرو روز قیامت (يَوْمُ الْحَسْرَة) نام گرفته است.(3) و یا ذلّت و حقارتی که در آنجا دچارش می شوند از عذاب های دیگر جهنّم می باشد.
منبع: کتاب پاسخ به شبهات دینی، حسین جمالی، ص57
1. يكصد موضوع، پانصد داستان، ص 13
2. سورة ص، آیة 76
3. سورة مریم، آیة 39 : (وَ أَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ) ترجمه: [اى رسول ما] امت را از روز غم و حسرت [يعنى روز قيامت] بترسان.
