در منابع روایى اهل سنت و شیعه، روایتى از پیامبر گرامى اسلام(ص) با تعابیر مختلفى[1] نقل شده است؛ مانند: «أکثر أهل الجنّة البُله»؛[2] بیشتر مردم بهشت بُله هستند.
آنچه در این روایت باعث تعجب و تحیر برخی شده است، واژه «بُلْه» است. در این‌که این واژه به چه معنا است و شامل چه کسانى می‌شود، با مراجعه به کتاب‌های لغت روشن مى‌شود که بُله در این روایت به معناى احمق و بى‌خرد نیست.
«بُله» جمع «اَبْلَه» (مذکّر) و بَلْهاء (مؤنث) است. ابن منظور در لسان العرب و ابن اثیر در نهایه می‌گویند: اَبْله کسى است که بَلَه و بلاهت او آشکار است. و بَلَه به معناى غفلت از شرّ، بى‌توجهى به آن و خوب نشمردن بدى‌ها است. منظور از بُله در سخن پیامبر اکرم(ص) کسانى هستند که سلامت نفس دارند و دارای سینه‌ای بی‌کینه‌اند و به مردم خوش بین. آنان به مسائل دنیا، کم توجه‌اند و خود را مشغول کارهای آخرت نموده‌اند و در امور اخروى خود افرادى زیرکاند. اما ابله به معنای بی‌عقلی و بی‌خردی در اینجا مورد نظر نیست.[3]
احمد بن حنبل نیز بُله را غافلان از فساد و اهل دنیا مى‌داند که در برخورد با اوامر و نواهى خداوند، از عقلا و فقها به شمار مى‌آیند.[4]
صاحب مجمع البحرین هم ضمن بیان همین معنا می‌گوید: «بُله» جمع «اَبْلَه»، به کسى می‌گویند غافل و بى‌توجه است. بنابراین «اَبْله» کسى است که غافل از شرّ و پیرو خیر است.[5]
از این‌رو، و با توجه به معنای ارائه شده، مى‌توان گفت بُله کسانى هستند که قلبى سالم و بى‌کینه دارند. این افراد الزاماً دارای علم و دانش در حد بالا نیستند، اما چنانچه از حقیقت آگاه شوند، از آن پیروى مى‌کنند. البته شاید بتوان معادل واژه «بله» را در فارسى، همان «عوام» یا «عامى» دانست.
[1]. ر. ک: حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الاسناد، ص ۷۵، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1413ق؛ بیهقی، احمد بن حسین، شعب الایمان، ج 2، ص 497، مکتبة الرشد، للنشر و التوزیع، ریاض، چاپ اول، 1423ق.
[2]. قادری هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، محقق، بکری حیانی، صفوة السقا، ج 14، ص 467، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ پنجم، 1401ق؛ امالی، سید مرتضی، ج ۱، ص ۳۸، دار الفکر العربی، قاهره، چاپ اول، ۱۹۹۸م؛ ابن بطریق، یحیی بن حسن، عمدة عیون صحاح الاخبار، ص ۱۵۹، دفتر نشر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
[3]. ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 477، واژه «بله»، دار صادر، بیروت، 1414ق؛ ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ج 1، ص 155، اسماعیلیان، قم، چاپ اول بی‌تا.
[4]. ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 477، واژه «بله»، دار صادر، بیروت، 1414ق.
[5]. طریحى، فخر الدین، مجمع البحرین، ج 6، ص 343، کتابفروشى مرتضوى، تهران، 1375ش.
